Ogród botaniczny w Brynku
Zapraszamy na grupę „OGRÓD BOTANICZNY w Brynku” w portalu Facebook prowadzoną przez naszego nauczyciela Janusza Banasia.
„OGRÓD BOTANICZNY w Brynku” to grupa, do której należą miłośnicy przyszkolnego ogrodu botanicznego w Brynku. Można tu prezentować fotografie ogrodu, aby ukazywać jego piękno. Niech pojawiają się tu również spostrzeżenia w trosce o zachowywanie wartości przyrodniczej Ogrodu.
Rewitalizacja ogrodu botanicznego przy Zespole Szkół Leśnych
i Ekologicznych w Brynku
Spis treści:
- Krótka charakterystyka ogrodu i jego stan obecny
- Przedmiot rewitalizacji
- Zakres prac w ramach rewitalizacji oraz przybliżone koszty
- naprawa przepustu stawu głównego
- naprawa/wymiana ogrodzenia
- renowacja alejek
- naprawa lub wymiana elementów małej architektury ogrodowej
- odnowienie działu roślin zielnych
- pielęgnacja starodrzewu
- wycinka posuszu – drzew szczególnie trudnych
- uzupełnienie etykiet opisujących rośliny w ogrodzie
- Podsumowanie
1. Krótka charakterystyka ogrodu i jego stan obecny
Ogród botaniczny w Brynku, założony w latach 1946 – 1947 przez inż. Henryka Edera wraz z uczniami gimnazjum leśnego w Brynku od samego początku był bazą dydaktyczną do nauki botaniki leśnej i innych przedmiotów zawodowych. Od jego założenia upłynęło już wiele lat i ogród uległ przemianom, często niekorzystnym, wynikającym z naturalnego starzenia się jego elementów, jak również z zaniedbań spowodowanych różnymi czynnikami, których szczegóły zostaną przedstawione w dalszej części tego opracowania.
Od roku 2000 aż po dzień dzisiejszy szczególny nacisk kładzie się w ogrodzie na uczytelnienie kompozycji eliminując niekorzystny rozrost samosiewów gatunków inwazyjnych, zwłaszcza dębu czerwonego, czeremchy późnej i robinii białej, ale również innych, szczególnie bujnie tutaj rosnących, jak lipa drobnolistna i klon pospolity. W starodrzewie pojawia się coraz więcej posuszu, drzewa ulegają szkodom od wichur
i wahań poziomu wód gruntowych, pochodzącym od patogenów.
Ze względu na coraz trudniejsze egzekwowanie wykonywania samodzielnych prac uczniów w ogrodzie na tzw. „działkach”, z różnych względów – chociażby przez zmieniające się prawo oświatowe i związane z tym protesty rodziców, z wykonywania tych prac ze względów bezpieczeństwa oraz zmieniającej się struktury zamieszkania uczniów w internacie szkoły (po 2000 roku spadła drastycznie liczba uczniów niezamieszkujących internat), stopniowo rezygnowano. Całkowicie zrezygnowano również z prowadzonej przez lata pielęgnacji alejek poprzez ich motyczenie. Powodowało to pogłębianie się alejek i ścieżek z odsłanianiem korzeni itp. szkodami. Założenie przekształciło się bardziej w ogród dendrologiczny niż botaniczny. Wzrosła liczba gatunków i odmian drzew i krzewów dzięki pozyskiwaniu nasion i sadzonek, np. z arboretum w Rogowie lub innych miejsc.
Kolejne lata przyniosły niestety niekorzystne zmiany pod kątem organizowania w nim zajęć praktycznych, gdyż podstawa programowa nakładała obowiązek realizacji takich zajęć na terenach leśnych i tylko i wyłącznie w jednostkach Lasów Państwowych. W porównaniu chociażby do lat 70, 80, 90-tych i niedługo po roku 2000, kiedy to w ogrodzie mogło prawie codziennie pracować pod nadzorem nauczyciela zawodu od kilku do kilkunastu uczniów, a w okresie tzw. praktyk wiosennych przez dwa tygodnie mogła pracować nawet cała klasa, przez ostatnie lata uczniowie wykonywali tylko sporadyczne prace.
Niestety do tego wszystkiego pojawiły się również aspekty związane z możliwościami finansowania działań w ogrodzie. Po roku 2000 majątek szkoły przeszedł na własność Starostwa Powiatowego Tarnowskie Góry, a co za tym idzie wszelkie dodatkowe źródła finansowania działań w ogrodzie zostały zamknięte. O dodatkowe fundusze np. do WFOŚi GW może się starać tylko właściciel.
Wszystkie te okoliczności, a także ostatnie dwa lata ograniczeń pandemicznych wpłynęły na to, że ogród wymaga znacznej interwencji w pielęgnacji, zagospodarowaniu i naprawie ważnych jego elementów, aby jego stan nie podupadł jeszcze bardziej, a raczej odzyskał charakter bazy dydaktycznej dla naszych uczniów jak również cieszył oko zwiedzających turystów.
2. Przedmiot rewitalizacji.
W ogrodzie istnieje wiele miejsc, które wymagają odnowienia i pielęgnacji. Najbardziej zniszczone i zaniedbane są:
– ogrodzenie
Zniszczenie ogrodzenia niesie za sobą bardzo niekorzystne dla ogrodu skutki uszkadzania przez zwierzynę roślinności, głównie drzew, ale również bylin, które są zgryzane zanim zdążą zakwitnąć. Ponadto niszczone są ścieżki oraz kwatery roślinne i trawnikowe przez buchtujące dziki.
– kwatery w dziale roślin zielnych (kiedyś jako „systematyka roślin zielnych”); zarastające, z małą ilością pożądanych gatunków
– alejki (pozacierane lub pogłębione zbyt mocno) i wyposażenie ogrodu (ławki, kosze na śmieci)
– przepust i grobla głównego stawu, co skutkuje nie zatrzymywaniem wody w stawie
3. Zakres prac w ramach rewitalizacji oraz przybliżone koszty.
- naprawa przepustu i grobli stawu głównego
Ogród od samego początku jest związany z obecnością z nim zbiorników wodnych. Przy wzrastaniu roślinności drzewiastej kształtował się odpowiedni mikroklimat, szczególnie ważny dla grup różaneczników i drzew iglastych. Niestety rokroczne wahania poziomu wody w stawach, a nawet całkowity jej brak przy suchych latach wpływa bardzo niekorzystnie na wzrost roślin; pojawia się nadmierny posusz, słabnie kwitnienie. Jeśli nawet po zimnie stawy napełniają się, woda w krótkim czasie „ucieka” z nich z powodu nieszczelności grobli
Niezbędna jest całkowita przebudowa grobli i przepustu co doprowadzi do uszczelnienie stawu głównego.
Szacowany koszt – uszczelnienie grobli to około 15 000 zł (firmy zewnętrzne), pogłębianie, regulacja brzegów to koszt około 15 000 zł (firmy zewnętrzne). - naprawa/wymiana ogrodzenia
Ogrodzenie jest obecnie w bardzo złym stanie. Siatka jest rozerwana w wielu miejscach, co umożliwia licznej zwierzynie penetrować ogród w ciągu całego roku. Najwięcej szkód powstaje wiosną od zwierzyny płowej (spałowanie, obijanie, zgryzanie) oraz jesienią od dzików (podkopywanie młodych drzewek, niszczenie kwater roślinnych, alejek, trawników).
Najbardziej pożądana byłaby wymiana ogrodzenia przynajmniej w ¼ długości (150m) jego ciągu na nowe z mocniejszą siatką.
Szacowany koszt około 10 000 zł przy własnym nakładzie pracy. - renowacja alejek i ścieżek
Przez lata istnienia ogrodu alejki i ścieżki ulegały zacieraniu, albo
– co gorsze – pogłębianiu przez ciągłe oczyszczanie ich motykami,
a przez to pogłębianie się i odsłanianie korzeni drzew. Obecnie planuje się umocnienie ciągów komunikacyjnych obrzeżami z kostki granitowej oraz wyżwirowanie ważniejszych alejek.
Szacowany koszt około 30 000zł w planowanym przez nas zakresie ok. 1 km alejek o różnej szerokości od 1 do 2,5 m przy własnym nakładzie pracy. - naprawa lub wymiana elementów małej architektury ogrodowej
W ogrodzie wymiany wymagają: kosze na śmieci – całkowicie skorodowane i dziurawe, zniszczone ławki oraz mostki,
z których obecnie dwa są do pilnej wymiany, a pozostałe dwa do remontu.
Szacowany koszt to ok. 3000zł/kosze (8 sztuk), wymiana mostków, naprawa altany i szopy narzędziowej to koszt około 10 000zł za materiał przy wykonaniu prac we własnym zakresie. - odnowienie działu roślin zielnych
Dział roślin zielnych, a kiedyś systematyka roślin zielnych runa leśnego, to przez wiele lat bardzo charakterystyczny element ogrodu, obecnie bardzo zmieniony. Kilka lat temu wzbogacony w gatunki przyjazne pszczołom, ale ze względu na brak dostatecznej pielęgnacji na siedlisku dość wilgotnym, wiele z wprowadzonych gatunków wypada
i zastępuje je bardzo uciążliwy perz i inne rośliny uznawane za chwasty.
Planujemy wprowadzić rośliny zielne z grupy bylin, dobrze rozrastające się i trwałe przez długi czas.
Szacowany koszt to około 25 000 zł. - pielęgnacja starodrzewu
W starzejącym się drzewostanie ogrodu zachodzi coraz częściej konieczność wykonywania cięć sanitarnych w koronach drzew, co wiąże się użyciem specjalistycznego sprzętu. Obecnie kilkanaście drzew wymaga takich zabiegów konserwatorskich.
Szacowany koszt: 10 000 zł (firmy zewnętrzne). - wycinka posuszu – drzew szczególnie trudnych
Dla zachowania w dobrym stanie roślinności ogrodu, zwłaszcza drzew o krzewów, nieraz zdarzają się egzemplarze drzew do usunięcia rosnące w dużym zwarciu z innymi, iż zachodzi konieczność użycia podobnie jak przy konserwacji starodrzewu technik arborystycznych.
Szacowany koszt: 5 000 zł przy wykorzystaniu w większości przypadków środków własnych.
Kilka lat temu do ogrodu wprowadzono kilkadziesiąt trwałych etykiet opisujących drzewa i krzewy. Nadal jednak wymagane są opisy dla kilkudziesięciu taksonów, których wtedy nie udało się oznaczyć etykietami, a także przybyły nowe egzemplarze.
Szacunkowy koszt: 1 000 zł. - uzupełnienie etykiet opisujących rośliny w ogrodzie
Kilka lat temu do ogrodu wprowadzono kilkadziesiąt trwałych etykiet opisujących drzewa i krzewy. Nadal jednak wymagane są opisy dla kilkudziesięciu taksonów, których wtedy nie udało się oznaczyć etykietami, a także przybyły nowe egzemplarze.
Szacunkowy koszt: 1 000 zł.
4. Podsumowanie.
Jako nauczyciele i pracownicy Zespołu Szkół Leśnych i Ekologicznych w Brynku, zdajemy sobie sprawę, że obecnie ogród botaniczny jest w bardzo złym stanie, co zostało już opisane powyżej. Wiele osób szczególnie z kręgu absolwentów naszej szkoły i ich rodzin, sympatyków ogrodu w Brynku czy po prostu zwykłych przypadkowo odwiedzających ludzi odbiera obecnie to miejsce jako zaniedbane i nie przypominające niczym swoich wcześniejszych lat świetności, nie zdając sobie jednocześnie sprawy z powodów takiego stanu rzeczy.
Sami, licząc tylko i wyłącznie na środki finansowe, które pochodzą z dotacji na cele dydaktyczne szkoły i utrzymanie jej budynków, które nie zawierają de facto możliwości finansowego ingerowania w ogród botaniczny, nie jesteśmy w stanie przeprowadzić prawie żadnych prac zmieniających nasz ogród w taki, aby z jednej strony zabezpieczyć jego trwanie, a z drugiej, żeby po prostu był piękny dla współcześnie go odwiedzających, a tym bardziej dla absolwentów szkoły, którzy pamiętają jego stan sprzed lat.
Dlatego też liczymy na jakąkolwiek pomoc finansową ze strony ludzi dobrej woli, którym bliska jest wartość tego miejsca i założenia – niezwykłej enklawy różnorodności przyrodniczej na Górnym Śląsku.
Będziemy sukcesywnie odnawiać nasz ogród i pokazywać, co udało się w nim naprawić i zmienić.
Za wszelkie wsparcie finansowe będziemy bardzo wdzięczni.
Wszystkie osoby dobrej woli, którym leży na sercu przywrócenie dawnej świetności naszego ogrodu proszone są o wsparcie finansowe dobrowolną kwotą tego przedsięwzięcia.
Konto Stowarzyszenia Przyjaciół Technikum Leśnego w Brynku:
45 1050 1230 1000 0090 3054 8441
Przelew z dopiskiem: NA REWITALIZACJE OGRODU
Rewitalizacja ogrodu botanicznego przy Zespole Szkół Leśnych i Ekologicznych w Brynku Pobierz